เยือนโตเกียว: Jimbocho Book Town…อ่านไม่ออกก็อิ่มเอม

ย่าน Jimbocho หรือ Book Town ในโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น นี่คือแหล่งหนังสือมือสองที่ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่น วางแผนไว้มาต้องมาเยือนให้ได้ ถึงจะมีเวลาอยู่ได้ไม่นาน แต่ก็สนุกสนานไปกับหนังสือทั้งเก่าและใหม่มากมาย ต่อให้อ่านไม่ออก ได้ดู ได้สัมผัส ก็อิ่มเอม

ห่างจากแหล่งบันเทิง Akihabara เพียง ๒-๓ สถานี จากโลกแห่งแสงสีละลานตามาสู่ความเข่งขรึมของกองหนังสือเก่าท่วมหัว ย่านนี้เป็นแหล่งรวมของปัญญาชนในอดีต ปัจจุบันก็ยังเป็น เพราะมีสถาบันการศึกษารายล้อมหลายแห่ง อย่างเช่น Tokyo Medical and Dental University Kyōritsu Women’s University Juntendo University สมัยขะโน้นพวกบัณฑิตชอบมารวมตัวกันถกปัญหาบ้านเมือง จนทางการต้องคอยส่งคนมาสอดส่องเฝ้าตามเป็นระยะ เคยถูกพระเพลิงเผาราบมาครั้งหนึ่ง แต่ก็ฟื้นตัวขึ้นมาใหม่จนได้ ค.ศ. ๑๙๑๓ สำนักพิมพ์เล็กๆ แห่งหนึ่งกำเนิดขึ้นชื่อว่า Iwanami Shoten ปัจจุบันกลายเป็นสำนักพิมพ์ที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศ ทุกวันนี้ผ่าน Jimbocho ยังคงเป็นแหล่งพบปะของเหล่าหนอนหนังสือทุกรุ่น และยังมีอาคารสำนักงานขนาดใหญ่มากมาย บรรยากาศจึงไม่เงียบเหงา แถวยังมีร้านอาหารอร่อยๆ เพียบด้วย

ไปดูพิพิธภัณฑ์สักทอง วัดเทวราชกุญชรฯ

มีมิตรท่านหนึ่งแนะนำว่าให้ลองไปดู พิพิธภัณฑ์สักทอง ที่วัดเทวราชกุญชรฯ ใกล้ๆ กับ หอสมุดแห่งชาติ ประจวบเหมาะว่าจะไปค้นหาอะไรนิดหน่อยที่นั่นพอดี เลยแวะไปดู ถ้าใครไปหอสมุดแห่งชาติ ก็ลองแวะไปไหว้พระเสียหน่อย หรือถ้าใครไปไหว้พระ จะแวะหอสมุดหาอะไรอ่านสักหน่อย ก็ดีทั้งสองอย่าง

วัดเทวราชกุญชรวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ว่ากันว่ามีมาตั้งแต่สมัยปลายอยุธยาโน่น ได้รับการบูรณะครั้งใหญ่สมัยแผ่นดินต้น (รัชกาลที่ ๑) จากนั้น กรมพระพิทักษ์เทเวศวร หรือ พระองค์เจ้ากุญชร พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงรับบูรณะต่อมา พระองค์เป็นต้นสกุล กุญชร ด้วยเหตุนี้ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ จึงโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า วัดเทวราชกุญชร และทรงรับไว้เป็นพระอารามหลวง

พื้นที่ภายในวัดโดยรวมแล้วค่อนข้างจำกัด คือไม่ได้ใหญ่โตกว้างขวางอะไรนัก รอบๆ วัดเป็นบ้านเรือนผู้คน และที่ตั้งของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล บรรยากาศจึงดูใกล้ชิดกันกับประชาชนแถบนั้นเป็นอย่างดี เดินทะลุตัววัดไปหน่อยนึงก็ถึงแม่น้ำเจ้าพระยาแล้ว

อาคารนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ ร.๕ ถนนหน้าพระธาตุ

ไปชม อาคารนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มาครับ ที่ อาคารถาวรวัตถุ ตรงถนนหน้าพระธาตุ ใกล้กับ วัดมหาธาตุฯ ตรงสนามหลวง ได้ข่าวว่าเขาบูรณะและปรับปรุงเป็นอาคารสำหรับใช้งานอ่านมานานแล้ว แต่ไม่ได้เข้าไปชมเสียที

ตึกหลังนี้สมัยก่อนเขาเรียกกันว่า “ตึกแดง” ชื่อจริงๆ คือ ตึกถาวรวัตถุ สร้างในสมัยแผ่นดินรัชกาลที่ ๕ ในครั้งแรกนั้นมีพระราชประสงค์ว่าจะให้ใช้เป็นที่ประดิษฐานพระบรมศพของพระองค์เอง และยังมีพระราชดำริให้ใช้พื้นที่บางส่วนเป็นที่เล่าเรียนของพระสงฆ์ฝ่ายมหานิกายด้วย แต่การก่อสร้างไม่ทันแล้วเสร็จจนสิ้นรัชกาล โดยมาเสร็จสมบูรณ์เอาในแผ่นดินรัชกาลที่ ๖ และโปรดเกล้าฯ ให้ย้ายหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร จากศาลาสหทัยสมาคมมายังตึกหลังนี้ และตั้งให้เป็น หอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร นับแต่นั้นมา โดยเสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดตึกถาวรวัตถุ เมื่อวันที่ ๖ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๙

ไปขึ้นสำเภาที่ “วัดยานนาวา”

เดิมทีเตรียมไว้ว่าจะไป “วัดประยูร” แถวสะพานพุทธ แต่ร้อนเหลือประมาณ ขอเกาะรถไฟฟ้าไปละกัน เอาแบบไม่ต้องเหนื่อยมาก เดี๋ยวนี้ไปไกลๆ ไม่ไหวละ สังขารร่วงโรย เลยเลือกไป “วัดยานนาวา” เห็นเขาว่าลงรถไฟฟ้าก็แทบจะถึงเลย

วัดยานนาวา เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี เดินทางไปง่ายๆ ด้วย BTS ลงสถานีสะพานตากสิน เดินเลียบถนนไปไม่ถึงห้าสิบเมตรก็เข้าวัดแล้ว วัดนี้น่าจะมีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาช่วงกลางๆ เดิมชื่อว่า วัดคอกควาย แล้วเปลี่ยนเป็น วัดคอกกระบือ ในสมัยรัชกาลที่ ๑ แล้วโปรดให้สร้างพระอุโบสถขึ้นซึ่งยังคงยืนตระหง่านมาจนถึงปัจจุบัน อายุอานามไม่แน่ใจแต่เขาเพิ่งสมโภชพระอารามหลวงวัดยานนาวาครบรอบ ๒๔๐ ปี ไปเมื่อปี ๒๕๕๒ สภาพพระอุโบสถโทรมจนน้ำตาแทบไหล ถ้าดูจากภาพประกอบที่ถ่ายมาจะเห็นว่าควรรีบเยียวยาโดยด่วน ลายปูนปั้นสวยๆ นั้นกระเทาะหายไปเกือบหมด เศียรพญานาคบ้างก็กุด บ้างก็กร่อนจนแทบไม่เห็นเค้าเดิม บานประตูทำเป็นลายรดน้ำ หน้าต่างพระอุโบสถเป็นลายรดน้ำเหมือนกัน เป็นภาพทศชาติ ข้างตัวพระอุโบสถยังสภาพดีอยู่ เข้าใจว่าเขาทำใหม่เอาให้พอใช้งานได้ ดูสะอาดสะอ้านและไม่มีรอยรั่ว แต่ด้านนอกนั้นทรุดโทรมแทบใจหาย

กรมศิลปากรเขาสร้างหลังคาครอบไว้ให้แก้ขัด
ค้นดูข่าวเก่าๆ ก็เห็นฮือฮากันมาตั้งแต่ปี ๒๕๕๒ แต่ก็ไม่เห็นทำอะไรต่อซักที

เจอหลวงพี่รูปหนึ่งแถวนั้นเลยเข้าไปชวนสนทนา ท่านบอกว่าพระอุโบสถบูรณะครั้งล่าสุดก็ปี ๒๕๐๘ น่ะคุณโยม กี่ปีแล้วก็คิดดูเอา กรมศิลปฯ เขายกให้เป็นโบราณสถานตั้งนานแล้ว จะซ่อมจะทำอะไรก็ไม่ได้ ต้องขออนุญาต แต่กรมศิลปฯ เองก็บอกว่ายังขาดงบประมาณ สุดท้ายก็แก้ปัญหาชั่วคราวด้วยการสร้างหลังคาครอบพระอุโบสถทั้งหลังเอาไว้กันฝนกันแดดแทน

หน้าบันพระอุโบสถเป็นงานช่างสกลุรัตนโกสินทร์ เป็นภาพเทพพนม ตอนนี้มีคราบดำเต็มไปหมด แต่ยังเห็นเค้าความงามได้ เขาเอาตาข่ายมาขึงกั้นนก ค้างค้าว แต่ก็คงจะนานแล้ว เห็นขาดกระจุย นกบินกันให้ว่อน มีรังต่อรังโตเกาะอยู่ที่มุมหนึ่งด้วย แต่หลวงพี่บอกว่าเหลือแต่รังเปล่าแล้ว

สภาพหน้าบันพระอุโบสถ บางส่วนก็กร่อน มีราดำขึ้นไปทั่ว แถมมีรังต่ออีกรังเบ้อเริ่ม

จุดเด่นที่สุดของวัดยานนาวาเห็นจะเป็น พระสำเภาเจดีย์ เดิมทีนั้นไม่มีหรอก มีแต่พระเจดีย์ทรงปรางค์ รัชกาลที่ ๓ โปรดให้ปฏิสังขรณ์วัดแล้วก็โปรดให้สร้างเรือสำเภาจำลองครอบพระเจดีย์ไว้ ทรงมีพระราชดำริว่าไว้ให้คนรุ่นหลังได้เห็นว่าเรือสำเภาหน้าตาเป็นอย่างไร แล้วจึงโปรดเกล้าพระราชทานนามว่า วัดยานนาวา เดิมทีเข้าใจว่าน่าจะเป็น ญาณนาวา หมายถึง “ญาณอันเป็นพาหนะดุจดั่งสำเภาข้ามโอฆะสงสาร” มาจากมหาชาติคำหลวงเรื่อง พระเวสสันดรชาดก ตอนที่ตรัสเรียกกัณหาและชาลี ให้อุทิศตนร่วมกับพระบิดาสร้างมหากุศลอันเป็นเสมือนสำเภาใหญ่ พามนุษย์ข้ามโอฆะสงสารไปสู่พระนิพพาน แต่ต่อมาจึงสะกดเพี้ยนกันเป็น วัดยานนาวา แต่ก็ยังพอจะคงความหมายเดิมได้คือ “วัดอันมีพาหนะดุจสำเภาในการที่จะนำพาเวไนยสัตว์ให้ข้ามพ้นโอฆะสงสาร”

มาค้นดูข้อมูลจึงพบว่ากรมศิลปากร ท่านขึ้นทะเบียนอนุรักษ์ศิลปะโบราณสถานและโบราณวัตถุในพระอารามวัดยานนาวา จำนวน ๔ รายการ ตั้งแต่ปี ๒๕๒๖ โน่นแล้ว ประกอบด้วย  ๑) พระสำเภาเจดีย์  ๒) ที่นั่งประทับ คุมการก่อสร้างพระสำเภาเจดีย์ของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ๓) เก๋งจีน  ๔) พระอุโบสถ

ที่นั่งประทันนั้นดูเหมือนเป็นคอกเล็กๆ เสียมากกว่า ไม่น่าจะนั่งสบายแต่อย่างใด แถมยังปล่อยให้โทรมตากแดดตากลมอยู่ริมทาง น่าจะทำเรือนครอบเสียหน่อน ป้ายก็โย้เย้ดูเหมือนไม่ใช่ของสำคัญเสียอย่างนั้น ส่วนเก๋งจีนนั้นตอนที่ไปดูเขากำลังก่อสร้างกันใหม่อยู่

ที่นั่งประทับ คุมการก่อสร้างของรัชกาลที่ ๓ ดูสิครับว่าเขาวางทิ้งไว้ตามบุญตามกรรม
ชักสงสัยว่าขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุจริงรึเปล่านี่ เห็นแบบนี้แล้วไม่ชอบใจเลย

ดูเหมือนอะไรๆ จะไปกระจุกที่ตึกสำนักปฏิบัติธรรม ท่าทางน่าจะสร้างใหม่ เป็นตึกสามชั้น ด้านบนทำเป็นยอดทรงปราสาท ตอนนี้มีการจัดแสดงพระเขี้ยวแก้วให้พุทธศาสนิกชนมาบูชา เห็นเขามีพิธีอะไรดูวุ่นวาย เลยไม่เข้าไปจะดีกว่า ฝั่งตรงข้ามเป็นหอไตร สร้างเมื่อปี ๒๕๓๐ ดูเผินๆ คล้ายพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวังอยู่เหมือนกัน

ในพระสำเภาเจดีย์นั้น ด้านท้ายมีห้องพระเล็กๆ ห้องหนึ่ง ขณะที่ดูเพลินๆ ก็มีคุณตาท่านหนึ่งเข้ามาชวนคุยว่ามาจากไหน มาดูอะไร แล้วก็ชี้ชวนให้ดูโน่นดูนี่แถมอธิบายเสร็จสรรพ แกชื่อคุณตาประสิทธิ์ ไม่กล้าถามอายุ แต่แกเล่าว่าเคบวชเรียนที่นี่ตอนหนุ่มๆ สมัยสงครามโลกโน่น ก็เลยประมาณอายุแกได้ล่ะว่าเท่าไหร่ คุณตาบอกว่าจะมาช่วยที่วัดทุกวันอาทิตย์ ไม่ได้เอาอะไรจากวัดหรอก มาช่วยดูแลคนเขามาไหว้พระ แล้วก็คอยดูพวกเด็กเลวที่ชอบมาโขมยเงินทำบุญด้วย แกมีความรู้ใช่หยอกนะครับ ชี้ให้ดูพระพุทธรูปสมัยรัชกาลที่ ๒ ให้ดูพุทธลักษณะ ให้สังเกตพระเกตุมาลา หลายคนไม่รู้จักนะครับพระเกตุมาลาเนี่ย เล่าอะไรให้ฟังเยอะแยะเพลินเชียว

แล้วก็พามาดูพระไตรปิฎกจำลอง เป็นรูปหล่อครับ แกเล่าว่าไว้เสี่ยงทาย อยากเสี่ยงทายอะไรก็บูชาเงิน ๑๒ บาท เกินได้แต่ห้ามขาด อธิษฐานเสร็จให้ยก ถ้ายกขึ้นก็แสดงว่าจะสมหวัง ถ้ายกไม่ขึ้นก็แสดงว่าไม่สมหวัง สมเด็จพระบรมฯ ก็เคยมาอธิษฐาน ว่าจะได้พระโอรสหรือไม่ ปรากฏว่าทรงยกขึ้น แล้วก็ได้พระองค์เจ้าทีปังกรฯ นี่ไงล่ะครับ คุณตายังเล่นมุกว่า ภราดร ยังมายกเลย ภราดร ศรีชาพันธุ์ นั่นล่ะครับ มาเสี่ยงทายเรื่องภรรเมียฝรั่ง (นาตาลี เกลโบวา) ว่าจะไปกันรอดไหม ปรากฏว่าภราดรยกไม่ขึ้น แต่ก็ยังแต่งงานกัน สุดท้ายก็ไปไม่รอด เห็นไหมล่ะคุณ

คุณตาประสิทธิ์ แกว่าจะมาช่วยที่วัดทุกวันอาทิตย์ ใครไปก็แวะทักทายแกได้ครับ

ปรากฏว่ามาวัดยานนาวาครั้งนี้ได้คุยกับคุณตาประสิทธิ์ยาวเลย มาสังเกตว่าทำไมไม่ยักกะมีคนขึ้นมาไหว้พระเลย ทั้งที่ก่อนที่จะขึ้นมานี่คนเพียบ เลยชักตะหงิดๆ แล้วว่าเราคุยกับใครอยู่หว่า คุณตาเป็นคนจริงๆ ใช่ไหม ไม่ใช่ว่าจะมาหักมุมตอนจบว่าไม่มีคุณตาประสิทธิ์นะครับท่าน จนแล้วจนรอดก็ไม่มีใครขึ้นมาไหว้พระอีกอยู่ดี จนกระทั่งลาแกกลับ

ขาลงมาเดินสวนกับคนที่เขามาไหว้พระ เดินตามเสียงคุณตาที่กำลังเรียกขึ้นไป ก็เลยใจชื้นว่าเออ มีคนเห็นแกเหมือนเราจริงๆ ด้วยวุ้ย

หยิบยืมมาจากเว็บ นสพ.คมชัดลึก เป็นภาพพระสำเภาเจดีย์ ไม่ทราบเวลาแน่ชัด

พระสำเภาเจดีย์ในปัจจุบัน ดูสวยงามและยิ่งใหญ่ ว่ากันว่าจำลองมาจากขนาดเรือจริง
ด้านหนัาเป็นพระบรมราชานุสาวรีย์ รัชกาลที่ ๓ ที่เห็นระฆังองค์โตนั่นเป็นของมาจากเกาหลี
ศิลปินแห่งชาติเกาหลีเขาหล่อถวายในหลวงของเรา เมื่อปี ๒๕๕๐

จวนเจียนจะร่วงหมดทั้งหลัง เสียดายลายปูนปั้นมาก

หอไตร ดูเหมือนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทไหม ตึกสีส้มด้านหลังเป็นตึกสูง ๘ ชั้น
สร้างสำหรับโรงเรียน เพราะเขาจะย้ายโรงเรียนประถมด้านหลังวัดมาอยู่ที่ตึกนี้แทน

รูปสลักหินอ่อนเจ้าแม่กวนอิม อย่าแปลกใจว่าทำไมวัดนี้มีอะไรที่เป็นจีนเยอะ
รัชกาลที่ ๓ ท่านโปรดการค้าขาย และติดต่อกับชาวจีน จึงรับเอาศิลปและวัฒนธรรมจีนมาเยอะ

มหานครที่แสนจอแจ ที่ดินมีค่ากว่าทองคำ การจัดโซนหรือทำผังเมืองจึงเป็นเรื่องยาก
ดังนั้นอย่าแปลกใจถ้าจะมีตึกระฟ้าอยู่ใกล้ๆ วัด

แท่นนี้ล่ะครับที่คุณตาประสิทธิ์บอกว่าอยากอธิษฐานอะไรก็มายก ถ้ายกขึ้นก็สมหวัง
บังเอิญยังนึกไม่ออกว่าจะอธิษฐานอะไร เลยขอผ่านไปก่อน

ผีนัตของพม่า กับการเซ่นด้วย “มะพร้าว” (๒)

คราวก่อนกะว่าจะคุยเรื่องการที่คนพม่านิยมเอามะพร้าวมาเซ่นไหว้ภูติผีหรือผีนัต แต่ดันไพล่ไปคุยเรื่องผีนัตเสียยืดยาว รอบนี้จึงได้โอกาสเหมาะคุยเรื่องมะพร้าวอย่างที่ตั้งใจไว้เสียที

ถ้าใครไปพม่าก็จะเห็นคนพม่านิยมเซ่นไหว้ผีนัตหรือเทวดาต่างๆ ด้วยมะพร้าว (เรื่องผีนัตกลับไปอ่าน ตอนที่ ๑ นะจ๊ะ) เพราะมีตำนานเล่ากันมาตั้งแต่สมัยเมืองตะโกง (ตำนานก็คือตำนาน จริงหรือไม่จริงไม่ทราบ และยังมีการเล่าต่อกันมาหลายแบบ แต่เรื่องราวล้วนไปในทำนองเดียวกัน) มีสองพี่น้องคู่หนึ่ง คนพี่เป็นสาวสวยชื่อ ชเวมรัตละ คนน้องเป็นชายหนุ่มชื่อ งะตินเด คนพี่เข้าไปเป็นพระมเหสีในพระเจ้ากรุงตะโกง ส่วนคนน้องนั้นเขาว่าร่ำเรียนวิชาตามประสาคนโบราณ มีวิชาอาคมแข็งกล้าฟันแทงไม่เข้าจนเป็นที่เลื่องลือ พระเจ้ากรุงตะโกงซึ่งอาจจะพระกรรณเบาไปหน่อย ได้ฟังคำยุยงว่า งะตินเดนี่อาจคิดกบฎให้คิดหาทางตัดไฟเสียแต่ต้นลม

อาจเป็นเพราะพวกมเหสีองค์อื่นๆ ที่ริษยานางชเวมรัตละก็ได้จึงใส่ไฟไม่ยั้ง พระเจ้ากรุงตะโกงจึงออกอุบายเรียกให้งะตินเดเข้าเฝ้า ชายหนุ่มก็ไม่ทราบความคิดว่าไม่มีอะไรเพราะพี่สาวก็อยู่ในวัง จึงเดินทางมาเข้าเฝ้า พอเข้าถึงวังก็ถูกจับทันที

พระพุทธรูปประจำวันตามเจดีย์ต่างๆ
ก็นิยมไหว้ด้วยมะพร้าวกับกล้วย

พระเจ้ากรุงตะโกงสั่งประหารทันทีแต่ก็ทำอะไรงะตินเดไม่ได้ จะทิ่มจะแทงอย่างไรก็ไม่ระคายผิวเพราะมีวิชาอาคมติดตัว จึงใช้วิธีจุดไฟเผาแม่งเลย โดยเอาเขาไปมัดไว้กับต้นสะคะแล้วเอาไฟคลอก (ต้นสะคะเป็นยังไงผมก็ไม่รู้เหมือนกัน) ฝ่ายนางชเวมรัตละรู้ข่าวจึงวิ่งเข้าไปช่วยน้องชายแต่ก็ถูกไฟคลอกตายตามไปด้วยกัน วิญญาณของทั้งคู่ (ที่ตายโหง) จึงกลายเป็นผีนัตสิงอยู่ที่ต้นสะคะ เป็นผีนัตที่ผูกพยาบาทและดุร้าย ในผ่านมาทางต้นสะคะก็ถูกฆ่าเสียหมดแล้วยังออกอาละวาดรังควานชาวเมือง จนพระเจ้ากรุงตะโกงจึงสั่งให้ถอนต้นสะคะทิ้งลงแม่น้ำอิระวดีซะเลย

ต้นสะคะที่มีผีนัตสิงไหลเรื่อยมาติดฝั่งที่เมืองพุกาม แต่ยังคงเกเรไม่เลิกไล่ทำร้ายชาวเมืองพุกามอีก เจ้าเมืองพุกามจึงทำพิธีบรวงสรวงจนทราบความเป็นมาทั้งหมด พระองค์จึงขอร้องไม่ให้ทำร้ายชาวเมืองอีกและสัญญาว่าจะเซ่นไหว้บูชาไม่ขาด จากนั้นจึงสั่งให้นำต้นสะคะไปปลูกไว้บนเขามหาคีรีหรือเขาโปปา ปลูกศาลไว้ให้ผีนัตสองพี่น้องอยู่ ชาวพม่าจึงเรียกขนากว่า ผีนัตมหาคีรี หลังจากนั้นเมืองพุกามก็สงบสุข กษัตริย์และชาวเมืองพุกามเคารพสองผีนัตนี้มากเพราะเชื่อว่าคอยปกปักคุ้มครองให้บ้านเมืองร่มเย็น กษัตริย์พระองค์ต่อๆ มาก็เคารพบูชาไม่ขาดจนกลายเป็นผีนัตประจำเมืองสืบมา

สมัยพระเจ้าจันสิตตา พระองค์เคารพสองผีนัตนี้มาก (ย้ำว่าเป็นตำนานนะครับ พระเจ้าจันสิตตานี้ยึดมั่นในพระพุทธศาสนามาก คงยากที่จะเชื่อถือเรื่องภูติผี แต่อีกนัยหนึ่งอาจเป็นไปได้เพราะเป็นกุศโลบายที่ต้องคล้อยตามประชาชนที่ยังคงเชื่อเรื่องผีกันอยู่) พระองค์โปรดให้เฉลิมฉลองผีนัตด้วยการเอามะพร้าวมาแขวนไว้บูชา เพราะผีนัตตายเพราะถูกเผา น้ำมะพร้าวมีความเย็น มีสรรพคุณช่วยดับร้อน จะได้ช่วยให้ผีนัตพอใจนั่นเอง

มะพร้าวที่ใช้เซ่นเขาจะใช้มะพร้าวอ่อน บากออกเหมือนที่บ้านเราใช้ไหว้ศาลเจ้านั่นล่ะ คนพม่าจะเอาไปแขวนไว้ที่ชานเรือน บ้างก็เอาผ้าแดงผูกไว้ประมาณว่าเป็นศีรษะของผีนัต  ถ้าบ้านไหนมีคนไม่สบายเขาก็จะไปดูที่มะพร้าว ถ้าน้ำมะพร้าวยังไม่แห้งแสดงว่าคนป่วยอาการไม่หนัก แต่ถ้าน้ำมะพร้าวแห้งหรือเนื้อมะพร้าวแห้งเหี่ยวไป แสดงอาการคนป่วยอาการหนัก ให้เปลี่ยนมะพร้าวลูกใหม่มาเซ่นแทน มะพร้าวที่นำมาเซ่นนี้อาจนำไปทำขนมหรืออาหารเพื่อเป็นมงคลได้ แต่ต้องห้ามต้มหรือผ่านความร้อน เพราะต้องไม่ลืมว่าผีนัตถูกไฟคลอกตายจึงไม่ชอบอะไรร้อนๆ

สองผีนัตนี้เป็นที่เลื่อมใสมากในพุกาม กษัตริย์ทุกพระองค์เมื่อขึ้นครองราชย์ต้องมาบูชา ต่อมาผีนัตทั้งสองก็เป็นที่เคารพมากขึ้นจนกลายเป็นผีนัตประจำชาติพม่าในที่สุด ผมเองสันนิษฐานเอาว่าความเชื่อพวกนี้คงกระจายไปทั่วประเทศแล้วพัฒนาสืบทอดกันมารุ่นต่อรุ่น จนนำไปสู่การนำมะพร้าวมาเซ่นไหว้เผื่อแผ่ไปยังผีนัตตนอื่นๆ ด้วย ดังนั้นในพม่าเราจึงเห็นเขาเอามะพร้าวมาไหว้เทพโน่นเทพนี้กันเต็มไปหมด บางแห่งถึงกับเอาสีทองมาทาทับลูกมะพร้าวให้ดูเป็นมะพร้าวทองคำก่อนนำไปไหว้เสียด้วย

ใครไปพม่าก็จะเห็นเขาตั้งแผงขายมะพร้าว กล้วย ดอกไม้ ธูป เทียน เป็นชุดๆ ใหญ่บ้างเล็กบ้างตามศรัทธา วัดหรือศาลต่างๆ เขาก็มีขายกันด้านหน้า ชุดหนึ่งก็พันจ๊าต (ราวๆ ไม่เกิน ๔๐ บาท) ถ้าชุดใหญ่ๆ ราคาก็สูงขึ้นไปอีก หากจะไหว้ขอพรให้ครบสูตรก็อย่าลืมอุดหนุนชาวบ้านเขาล่ะ

จะเห็นว่ามะพร้าวบางลูกเป็นสีทองอร่ามเชียว

อันนี้ไปเห็นที่วัดโบตะทาวที่ศาลเจ้าแม่กระซิบ คนไทยเพียบเลย
คนพม่าเขานิยมไปขอลูกกันที่นี่ มีกล้วยกับมะพร้าวแน่นเต็มศาลทีเดียว

ผีนัตของพม่า กับการเซ่นด้วย “มะพร้าว”

ไทยกับพม่าบ้านใกล้เรือนเคียงมักจะมีอะไรๆ ที่คล้ายหรือกระทั่งเหมือนกันอยู่เสมอ อย่างเช่นเรื่องภูติผี บรวงสรวงเทวดาเจ้าที่อะไรเทือกนั้น การเซ่นไหว้ด้วยข้าวของประดามีมากมายที่พม่าก็เหมือนบ้านเรา ที่นิยมมากก็ได้แก่ผลไม้นานาชนิด ที่เห็นหลักๆ ก็คือ กล้วย และ มะพร้าว

ที่บ้านเราการไหว้ด้วยมะพร้าวมักพบกับการเซ่นไหว้เจ้าที่เจ้าทางหรือศาลพระภูมิ แต่ที่พม่าเขาใช้มะพร้าวเซ่นไหว้กับเกือบทุกสิ่ง โดยเฉพาะการไหว้ “ผีนัต” ที่ชาวพม่าให้ความเคารพและเชื่อว่าผีนัตจะปกป้องคุ้มครองถ้าพวกเขาบูชา

ชเวสิกอง สร้างในสมัยพระเจ้าอนุรุทธ

ผีนัต หรือ นัต ผมก็ไม่รู้ที่มาของภาษาว่ามาจากไหน หลายตำราสันนิษฐานเอาว่าคำว่า นัต อาจจะแผลงมาจากคำว่า นาถ ที่แปลว่าผู้ดูแล ผู้คุ้มครอง นัตของพม่าก็คือวิญญาณของคนตายที่กลายเป็นภูติผีหรือเป็นเทพ แต่อาจไม่ใช่เทพชั้นสูงอย่างเทพเจ้าของฮินดู แต่น่าจะเป็นวิญญาณที่ยังวนเวียนอยู่ในโลกที่ยังมีอิทธิฤทธิ์มากกว่า คนพม่าเชื่อถือเรื่องนัตมาตั้งแต่โบราณยุคสร้างอาณาจักรพุกาม ย้อนไปไกลถึงศตวรรษที่ ๙ โน่น ความเชื่อเรื่องนัตของคนพม่าเข้าขั้นงมงายจนเบียดบังพระพุทธศาสนา กษัตริย์หลายพระองค์ต้องออกกฎห้ามปราม แต่ก็ไม่เคยมีพระองค์ไหนทำสำเร็จ สมัยพระเจ้าอนุรุทธ หรือพระเจ้าอโนรธามังช่อ ทรงใช้อุบายแยบคายด้วยการโปรดให้สร้างพระมหาเจดีย์ชเวสิกองเพื่อเป็นพุทธบูชา และประกาศว่านัตทั้งหลายนั้นอยู่ภายใต้อำนาจของพระอินทร์ ดังนั้นประชาชนควรหันมานับถือพระอินทร์มากกว่านับถือนัต เพราะพระองค์เล็งเห็นว่าพระอินทร์นั้นใกล้ชิดพระพุทธศาสนามากกว่าบรรดาผีๆ การนับถือพระอินทร์จึงมีโอกาสที่จะใกล้ชิดพุทธศาสนามากกว่า เผลอๆ จะคล้อยตามมานับถือศาสนาพุทธกันจริงๆ จังๆ ยิ่งเมื่อมากราบไหว้กันในชเวสิกองแล้วด้วย แต่อุบายของพระองค์ก็ใช้ได้ไม่เท่าไหร่ คนพม่าก็ยังหันมาไหว้ผีนัตกันเช่นเดิม เฮ้อ ละเหี่ยใจ

แต่ก็ยังถือว่าโอเคเมื่อในสมัยของพระองค์มีการจัดระเบียบผีนัตกันครั้งใหญ่ มีการจัดระดับของผีนัตเสียด้วยว่าเป็นนัตหลวงหรือนัตชั้นล่างๆ สรุปแล้วจึงมีการประกาศว่ามีผีนัตอยู่ทั้งหมด ๓๗ ตน (อันนี้ว่ากันไปหลายตำรา บ้างก็ว่า ๓๘ ๓๙ ก็มี) ส่วนผีนัตดาษดื่นที่ชาวบ้านจะนับถือกันก็ตามใจ ถ้าไม่มีในรายการก็ถือว่าเป็นผีชั้นเลว ว่าไปนั่น

นัตโบโจี หรือ เทพทันใจ ในวัดโบตะทาว คนไทยแห่กันไปไหว้มากกว่าคนพม่าเสียอีก

ความเป็นมาและคติความเชื่อเรื่องนัตของพม่านั้นซับซ้อนมาก เพราะเขานับถือกันมาตั้งแต่สมัยโบราณด้วยกระมัง แล้วยิ่งเป็นเรื่องของความเชื่อด้วยแล้วก็ยิ่งมีหลากหลายคติความคิดตามแต่ชาติพันธุ์และวัฒนธรรม นัตโดยส่วนใหญ่มักเป็นวิญญาณคนที่ตายแบบไม่ค่อยสวย จะบอกว่าตายโหงก็ไม่ผิดนัก แล้วใครก็เป็นนัตได้ทั้งนั้นทั้งวิญญาณคนธรรมดาหรือกระทั่งกษัตริย์ พระเจ้าตะเบงชเวตี้เมื่อเสด็จสวรรคตไปแล้ว ชาวพม่าก็เชื่อว่าวิญญาณของพระองค์ได้กลายเป็นนัต คนพม่ายังเคารพบูชากันอยู่มากมายเชียว

ฝอยมาตั้งนานยังไม่ได้เข้าเรื่องมะพร้าวเสียที กะจะเล่าว่าทำไมคนพม่าถึงนิยมเอามะพร้าวมาเซ่นไหว้กัน มีความเกี่ยวข้องกับนัตนี่ล่ะครับ เอาไหว้ตอนหน้าละกัน

อ่านต่อ ตอนที่ ๒