สงครามครูเสด ตอนที่ ๕ (การต่อสู้ของอิสลามิกชน)

(บทความชุดนี้มีการเพิ่มเติมความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนในบางประเด็น จึงโปรดพิจารณาก่อนหากท่านใดจะนำไปอ้างอิง)

กว่าที่คริสตศาสนาจะเจริญรุ่งเรืองจนแผ่อิทธิพลความเชื่อไปทั่วได้ก็ต้องฝ่าฟันอุปสรรคมากมาย ศาสนาอิสลามก็เช่นกัน อย่างที่เคยกล่าวไว้เมื่อตอนต้นแล้วว่าทั้งสองศาสนาล้วนมาจากรากเหง้าเดียวกัน มีความเชื่อในพระเจ้าเช่นเดียวกัน อิสลามนั้นเชื่อว่านุษย์สืบเชื้อสายมาจาก อดัม สืบเนื่องมาจนถึงอับราฮัม พวกเขาศาสดาคือ พระมูฮัมหมัด ซึ่งเชื่อว่าเป็นศาสดาองค์สุดท้ายที่ที่พระเจ้าประทานให้มวลมนุษย์

เดิมทีพระมูฮัมหมัดเป็นเพียงพ่อค้าธรรมดา แต่ท่านได้รับพระบัญชาจากพระเจ้าในการเผยแผ่ศาสนาใหม่นี้ แน่นอนย่อมไม่ใช่เรื่องง่ายแต่ก็มิใช่ว่าจะไม่มีผู้เคารพนับถือ เรื่องยากนั้นเป็นเพราะพื้นเพเดิมของผู้คนในดินแดนอาหรับนับถือศาสนายูดาย หรือบางส่วนที่เริ่มหันมานับถือศาสนาคริสต์แล้ว ทำให้การเผยแผ่ศาสนาของพระมูฮัมหมัดได้รับการต่อต้านอย่างรุนแรง

ที่ว่าสร้างความไม่พอใจนั้นเป็นไปได้ว่าส่วนหนึ่งมิได้มีเหตุผลเฉพาะเรื่องของศาสนา หากแต่มีเรื่องของผลประโยชน์และอำนาจแฝงอยู่ด้วย ความเชื่อแบบสุดโต่งของผู้คนในยุคโบราณถูกใช้ในการแสวงหาผลประโยชน์ทั้งเพื่อส่วนตัวและเพื่อแผ่อำนาจและอิทธิพลของกลุ่มบุคคล ผู้คนเริ่มหันมาศรัทธาในพระมูฮัมหมัดมากเท่าใด กลุ่มผลประโยชน์เดิมก็ย่อมจะสูญเสียมากขึ้นเท่านั้น

นครเมกกะแต่เดิมเป็นเสมือนเมืองท่าเป็นเมืองศูนย์กลางที่มีผู้คนมากมายเดินทางมาเพื่อค้าขาย และเพื่อสักการะหินกาบาห์ (Ka’abah) ที่เชื่อกันว่าได้รับมาจากพระเจ้า การที่ผู้คนจำนวนมากมารวมตัวกัน ย่อมเสี่ยงที่เกิดการพลิกผันทางความเชื่อ ยิ่งศาสนาอิสลามมุ่งเน้นให้เชื่อในพระเจ้าด้วยแล้ว จึงมีโอกาสสูงที่จำนวนคนที่จะหันมาศรัทธาในศาสนาอิสลามจะเพิ่มทวีขึ้นเรื่อยๆ

พระมูฮัมหมัด ลี้ภัยไปยังเมืองเมดินา

เป็นจริงดังคาด จำนวนอิสลามิกชนเพิ่มขึ้นมากมายในเวลาไม่นาน แต่พระมูฮัมหมัดก็หนีไม่พ้นการถูกรังควานจากผู้ไม่เห็นด้วย ปี ค.ศ. ๖๒๒ พระองค์ลี้ภัยไปอยู่ที่เมืองเมดินาอยู่หลายปีพร้อมด้วยสานุศิษย์จำนวนหนึ่ง แต่สุดท้ายด้วยพลังความศรัทธาของอิสลามิกชน พวกเขาก็สามารถยึดนครเมกกะกลับมาได้อีกครั้ง และสถาปนานครเมกกะให้เป็นศูนย์กลางของศาสนาอิสลามนับแต่นั้นเป็นต้นมา

จากการรวมตัวกันจัดตั้งกองกำลังเพื่อชิงนครเมกกะคืนในครั้งนี้เอง ทำให้เกิดกองทัพอิสลามขึ้น กลายเป็นกองทัพที่แข็งแกร่งที่สุดด้วยความเชื่ออย่างแน่วแน่ในพระเจ้า คือ พระอัลเลาะห์ และความศัรทธาต่อพระศาสดามูฮัมหมัด  ซึ่งกองทัพนี้จะมีอิทธิพลและมีส่วนในการขยายดินแดนและความเชื่อของศาสนาอิสลามไปทั่วพื้นที่ในเวลาต่อมา

พระศาสดามูฮัมหมัดสิ้นพระชนม์ในปี ค.ศ. ๖๓๒ แต่คำสอนของท่านได้หยั่งรากฝังลึกลงในจิตใจของอิสลามิกชนเรียบร้อยแล้ว ท่านได้ทิ้งมรดกสำคัญไว้นั่นคือ พระคัมภีร์อัล กุรอาน ที่ยังคงตกทอดมาถึงชาวมุสลิมทุกวันนี้

สงครามครูเสด ตอนที่ ๔ (อาณาจักรล่มสลายแต่ศาสนจักรยังอยู่เป็นนิรันดร์)

(บทความชุดนี้มีการเพิ่มเติมความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนในบางประเด็น จึงโปรดพิจารณาก่อนหากท่านใดจะนำไปอ้างอิง)

ในสมัยที่พระเจ้าคอนสแตนตินยังครองอำนาจอยู่ พระองค์ได้ทำนุบำรุงคริสตศาสนาอย่างแข็งขัน แม้ว่าอาจจะเป็นไปเพราะหวังครองใจคนและอำนาจทางการเมือง แต่ก็ส่งผลดีกับศาสนาคริสต์โดยรวม ที่กรุงคอนสแตนติโนเปิลนี้เอง พระองค์ทรงสร้างวิหารขนาดใหญ่ขึ้นเพื่อเป็นศูนย์กลางของศาสนาคริสต์ในอาณาจักรโรมตะวันออก คือวิหาร ฮาเจีย โซเฟีย (Hagia Sofia)

มหาวิหารฮาเจีย โซเฟีย ตั้งอยู่ที่กรุงอิสตันบูลในปัจจุบัน

การสร้างมหาวิหารฮาเจีย โซเฟีย ขึ้น ทำให้กลายเป็นแหล่งรวมใจของชาวคริสต์นิกายออร์โธดอกซ์ ภายหลังที่คริสตศาสนาถูกแบ่งแยกออกเป็นสองนิกาย เมื่อครั้งที่อำนาจของศาสนจักรรุ่งเรืองเต็มที่ในยุคของสมเด็จพระสันตปาปาลีโอที่ ๑ เนื่องจากในขณะนั้นโรมฝั่งตะวันออกก็มีผู้นำทางศาสนาอยู่เช่นเดียวกัน เป็นไปได้ว่าการปล่อยให้อำนาจทั้งมวลเป็นของโรมฝั่งตะวันตกเพียงฝ่ายเดียว จะทำให้อำนาจการต่อรองของโรมฝั่งตะวันออกลดน้อยลง ไม่เพียงเฉพาะจากโรมฝั่งตะวันออกเท่านั้นที่แสดงอาการไม่ยอมรับอำนาจแบบเบ็ดเสร็จนี้ ในอาณาจักรอื่นๆ ทั้งในและนอกยุโรปก็เริ่มไม่พอใจเช่นกัน

ที่สุดแล้วศาสนาคริสต์จึงถูกแบ่งแยกออกเป็นสองนิกายในศตวรรษที่ ๑๑ คือ โรมันคาทอลิก มีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงโรม (โรมฝั่งตะวันตก) และ ออร์โธดอกซ์ มีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงคอนสแตนติโนเปิล (โรมฝั่งตะวันออก)

ภายหลังการสูญสิ้นของจักรวรรดิโรมในช่วงปลายศตวรรษที่ ๔ หรือ ค.ศ. ๔๗๖ แทนที่ศาสนจักรจะถูกล้มล้างลงด้วย กลับยิ่งเพิ่มพูนอำนาจมากขึ้น แม้ว่าโรมจะหมดอำนาจแต่ก็เป็นเพียงในเชิงสัญลักษณ์ ขนบธรรมเนียมที่มีมาแต่ก่อนยังคงถูกถ่ายทอดกันมาเรื่อยๆ โดยเฉพาะศาสนาคริสต์ที่ได้หยั่งรากลึกลงไปจนยากที่จะล้มล้างได้แล้ว ดังนั้นอำนาจและอิทธิพลของศาสนจักรจึงยังคงดำรงอยู่เช่นเดิม หากมองในแง่ของการตลาดหรือการโฆษณาชวนเชื่อแล้วยิ่งแสดงให้เห็นเด่นชัดว่า ต่อให้อาณาจักรล่มสลายไป แต่ศาสนจักรยังคงอยู่ชั่วนิรันดร์ และภายหลังที่มีการจัดระบบการปกครองใหม่ อำนาจของอาณาจักรและศาสนาจักรต่างก็เกื้อหนุนกันและกันมาอีกยาวนาน

ทางฝั่งคอนสแตนติโนเปิล (โรมตะวันออก) นั้นยังคงยืนหยัดอยู่ได้แม้ว่ากรุงโรมจะถูกพิชิต ด้วยเพราะมีชัยภูมิที่ดี แม้ว่าจะถูกรุกรานจากพวกเติร์กหรือเปอร์เชียอยู่หลายครั้ง แต่ก็ยังคงรอดพ้นมาได้เสมอ ต่อมาดินแดนแห่งนี้ได้ถูกขนานนามใหม่เป็น อาณาจักรไบแซนไทน์ (Byzantine) ซึ่งเป็นชื่อเมืองเดิม และในช่วงที่อาณาจักรไบแซนไทน์รุ่งเรืองนี้เองเป็นช่วงเวลาที่นครเยรูซาเล็มได้กลับมาเป็นของฝั่งคริสต์อีกครั้ง

ขณะที่คริสตศาสนาครอบครองดินแดนยุโรปมานานนับตั้งแต่ยุคจักรวรรดิโรม ในอีกดินแดนหนึ่งไม่ไกลนัก ก็เกิดพลังมวลชนผู้นับถือพระเจ้าและศาสนาอิสลาม เกิดเป็นอาณาจักรอันยิ่งใหญ่ทัดเทียมกันและจะกลายเป็นคู่กรณีกันอีกยาวนานในเวลาต่อมา

สงครามครูเสด ตอนที่ ๓ (การเกิดของคริสต์และอำนาจของโป๊ป)

(บทความชุดนี้มีการเพิ่มเติมความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนในบางประเด็น จึงโปรดพิจารณาก่อนหากท่านใดจะนำไปอ้างอิง)

แรกเริ่มเดิมทีนั้นแผ่นดินยุโรปยังไม่ได้ปกคลุมไปด้วยอำนาจของคริสตศาสนา ต้นกำเนิดของคริสต์นั้นเกิดบนดินแดนศักดิ์สิทธิ์ซึ่งพ้องกับศาสนาอื่นอีกสองศาสนาคือ อิสลาม และยูดาย (ยิว)  ทั้งสามศาสนาต่างมีอะไรบางอย่างที่คล้ายคลึงกัน จนอาจเรียกได้ว่าแท้จริงแล้วมีรากเหง้ามาจากที่เดียวกัน

หลังจากที่พระเยซูออกเผยแผ่คำสอนของพระเจ้า โรมันผู้ครองอำนาจในขณะนั้นรับไม่ได้ที่ประชาชนกำลังจะหันไปนับถือพระเจ้า จนละเลยการบูชาเทพเจ้าตามความเชื่อดั้งเดิม ศาสนาคริสต์จึงถูกตราหน้าว่าเป็นสิ่งผิดกฎหมาย แม้ว่าจักรวรรดิโรมจะทรมานพระเยซูกับไม้กางเขนจนพระองค์สิ้นพระชนม์ก็มิได้ทำให้ผู้คนเสื่อมศรัทธา กลับยิ่งกระพือความนับถือไปอีก แม้จะทำการต่อต้านมากเพียงใดก็ไม่อาจต้านพลังความเชื่อของประชาชนลงได้ จนที่สุดจักรวรรดิโรมก็ต้องเป็นฝ่ายรอมชอมด้วยการผ่อนปรนการนับถือศาสนาคริสต์ สวนทางกับความเชื่อดั้งเดิมที่ต้องบูชาเทพเจ้าที่นับวันจะเสื่อมความนิยมลงอย่างรวดเร็ว

ขณะนั้นเองจักรวรรดิโรมเริ่มเสื่อมอำนาจลง เกิดความขัดแย้งกันเองในโรมจนแบ่งออกเป็นสองฝ่ายคือโรมฝั่งตะวันตก มีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงโรม และโรมฝั่งตะวันออก มีศูนย์กลางอยู่บริเวณเอเชียไมเนอร์ หรือดินแดนตุรกีในปัจจุบัน ความขัดแย้งนี้เองทำให้โรมแทบจะหมดอิทธิพลลงจากการรุกรานของพวกเผ่าเร่ร่อนต่างๆ จนมาถึงในยุคของ พระเจ้าคอนสแตนตินมหาราช (ค.ศ. ๓๐๖-๓๓๗) พระองค์ทรงรวบรวมโรมกลับมาเป็นปึกแผ่นอีกครั้งหนึ่ง โดยที่ทำการย้ายเมืองหลวงจากโรมที่อยู่ฝั่งตะวันตกมาอยู่ฝั่งตะวันออกที่เมือง คอนสแตนติโนเปิล หรือ กรุงอิสตันบูล ในปัจจุบัน

พระเจ้าคอนสแตตินมหาราช

ในสมัยของพระเจ้าคอนสแตนติน พระองค์ทรงเปิดกว้างในการนับถือศาสนา มีการบันทึกว่าพระองค์เป็นคริสตศาสนิกชน แต่ก็ว่ากันว่าเหตุที่พระองค์ยอมรับศาสนาคริสต์เพราะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะขัดขวางพลังอำนาจความเชื่อของประชาชนที่มีต่อศาสนาคริสต์ อีกทั้งการที่พระองค์ยอมรับศาสนาคริสต์ก็ทำให้บารมีในการปกครองของพระองค์เข้มแข็งขึ้น มีการสังคายนาพระคัมภีร์ต่างๆ จัดประชุมสภาไนซีอา เพื่อประชุมบิชอปที่ได้รับการคัดเลือกจากที่ต่างๆ มีการจัดวางระเบียบแบบแผนและหลักการทางศาสนาขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม เรียกได้ว่าศาสนาคริสต์ได้กลายเป็นศาสนาที่ถูกกฎหมายและได้รับการยอมรับจากจักรวรรดิโรม ที่ครั้งหนึ่งเคยต่อต้านอย่างสุดโต่งมาแล้ว และพระองค์ยังดำเนินการก่อสร้าง วิหารแห่งนักบุญปีเตอร์ บาซิลิกา (Saint Peter Basilica) ขึ้นบริเวณเนินเขาวาติกัน สถานที่ที่ทำการทรมานนักบุญปีเตอร์เมื่อครั้งอดีตนั่นเอง และได้กลายเป็นศูนย์กลางแห่งคริสตศาสนามาจนถึงปัจจุบัน

ภาพการขยายดินแดนของพวกฮั่นที่เตรียมจะรุกเข้าโรมตะวันตกอยู่แล้ว

ภาพเขียนแสดงเหตุการณ์เจรจาสงบศึกของโป๊ปลีโอที่ ๑ กับจักรพรรดิอัตติลา 

แต่ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าคอนสแตนติน จักรวรรดิโรมก็เสื่อมถอยอีกครั้ง และถูกแบ่งแยกออกป็นสองฝั่งเช่นเดิม โรมถูกรุกรานจากเผ่าอื่นๆ มากมายโดยเฉพาะ พวกฮั่น จากฝั่งตะวันออกนำโดยจักรพรรดิอัตติลา (Attila the Hun) พวกฮั่นบุกเข้ามาจนถึงดินแดนฝรั่งเศสในปัจจุบันและกำลังจะเข้าพิชิตโรม แต่แล้วพวกเขาก็หยุดการโจมตีไว้เพียงเท่านั้น จากการเจรจาของ สมเด็จพระสันตปาปาลีโอที่ ๑

หากพิเคราะห์กันให้ดี เป็นไปได้ไหมว่าการเจรจาของโป๊ปลีโอ ไม่ได้ทำให้อัตติลาเปลี่ยนใจหากเป็นเพราะสาเหตุอื่น ซึ่งมีหลักฐานบางชิ้นระบุว่าในช่วงนั้นเกิดโรดระบาดร้ายแรงคือ กาฬโรค ทำให้กองทัพฮั่นล้มตายเป็นอันมาก  กรณีนี้เป็นไปได้สูง เนื่องจากชาวตะวันออกอาจจะไม่คุ้นชินกับสภาพภูมิอากาศของฝั่งตะวันตก จึงเกิดล้มป่วย แม้กระทั่งจักรพรรดิอัตติลาเองก็ประชวรหนักและสิ้นพระชนม์ในเวลาต่อมา ทำให้กองทัพฮั่นไม่สามารถพิชิตโรมได้และต้องล่าถอยกลับไป

การสวมบทนักไกล่เกลี่ยของโป๊ปลีโอนี่เอง ยิ่งทำให้บารมีของศาสนจักรเปล่งประกายมากขึ้น จนอาจเรียกได้ว่ามีอิทธิพลเหนือจักรพรรดิแห่งกรุงโรมเสียอีก

สงครามครูเสด ตอนที่ ๒ (ศาสนจักรช่วยลูกด้วย)

(บทความชุดนี้มีการเพิ่มเติมความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนในบางประเด็น จึงโปรดพิจารณาก่อนหากท่านใดจะนำไปอ้างอิง)

จุดเริ่มต้นของการทำสงครามครูเสดนั้นว่ากันหลายตำนาน แต่ที่เหมือนกันคืออ้างเรื่องความขัดแย้งทางศาสนา มูลเหตุหนึ่งที่น่าสนใจและเป็นไปได้สูงคือการที่จักรวรรดิไบแซนไทน์ถูกถล่มโดยกองทัพชาวเติร์กที่นับถือศาสนาอิสลาม ในช่วงปลายศตวรรษที่ ๑๐ จนกองทัพจากยุโรปต้องยกลงไปช่วย

จากที่เคยกล่าวไว้ในตอนแรกถึงเรื่องความเห็นที่ขัดแย้งและการไม่ยอมรับความแตกต่างของศาสนาอื่นๆ และเบื้องหลังอีกชั้นหนึ่งคือการเมืองและอำนาจ ดินแดนอาหรับจัดว่าเป็นแผ่นดินที่อุดมสมบูรณ์แห่งหนึ่ง ถูกเรียกขานในพระคัมภีร์ว่าเป็น “ดินแดนแห่งนมและน้ำผึ้ง” ประกอบกับนครเยรูซาเล็มที่พวกคริสต์หมายปองนั้นจัดเป็นดินแดนที่ใครก็อยากจะครอบครอง ลองจินตนาการถึงดินแดนแห่งที่เป็นที่ชุมนุมของผู้คนหลากหลายเชื้อชาติ เผ่าพันธุ์และศาสนา ที่ต่างก็ให้ความเคารพและหวังจะเดินทางมาแสวงบุญสักครั้งในชีวิต ดังนั้นมันจึงเป็นมากกว่านครศักดิ์สิทธิ์ แต่มันคือขุมทรัพย์ที่จะสร้างรายได้มหาศาล อีกทั้งจะนำมาซึ่งอำนาจ จึงไม่แปลกที่คริสตจักรอยากจะแผ่อำนาจมาให้ถึง แต่ติดอยู่ที่มีชาวอิสลามครอบครองอยู่ก่อนแล้วนี่เอง

อาณาเขตของวักรวรรดิไบแซนไทน์

จักรวรรดิไบแซนไทน์ที่กล่าวถึงนั้นเดิมทีมีความรุ่งเรืองมาก มีอาณาเขตปกครองครอบคลุมยุโรปใต้มาจนถึงแอฟริกาตอนบน แต่ก็หลีกหนีไม่พ้นความเสื่อมตามกาลเวลา ในสมัยพระเจ้าอเล็กซิออสที่ ๑ โคเมเนอุส (Alexios I Komnenos) จักรวรรดิไบแซนไทน์ถูกชาวเติร์กรุกรานอย่างหนักจนสามารถล้อมกรุงคอนสแตนติโนเปิลเอาไว้ได้ ซึ่งก่อนหน้านั้นพวกเติร์กก็ยึดเอาดินแดนเอเชียกลางไปได้หมดแล้วด้วย นั่นหมายความว่าอีกไม่ช้าพวกเติร์กก็จะสามารถตีเข้ามายังยุโรปได้อย่างไม่ยากเย็น

พระเจ้าอเล็กซิออสที่ ๑ จึงมีหนังสือลับส่งไปขอความช่วยเหลือจากองค์พระสันตปาปา คือ สมเด็จพระสันตปาปาเออร์บันที่ ๒ ถามว่าทำไมต้องไปขอความช่วยเหลือจากศาสนจักร เพราะในยุคนั้นศาสนาจักรมีอำนาจล้นฟ้า แม้กษัติย์จะเป็นเจ้าชีวิตแต่การกระทำสิ่งใดที่เป็นเรื่องสำคัญๆ นั้น จะต้องขอความเห็นจากศาสนจักรเสมอ เนื่องจากประเพณีความเชื่ออย่างที่เคยว่าไว้ในตอนแรก ยิ่งเป็นเรื่องการเปิดศึกสงครามแล้ว หากได้รับไฟเขียวจากโป๊ป ก็ยิ่งเพิ่มน้ำหนักและข้ออ้างในการทำสงครามได้ดีขึ้นไปอีก

พระเจ้าอเล็กซิออสที่ ๑ โคเมเนอุส(ซ้าย) และ สมเด็จพระสันตปาปาเออร์บันที่ ๒ (ขวา)

ในการนี้เอง สมเด็จพระสันตปาปาเออร์บันที่ ๒ ได้เล็งไว้ก่อนแล้วว่าอีกไม่นานพวกเติร์กที่กำลังขยายดินแดนก็ย่อมกลืนกินเข้ามาเรื่อยๆ การบุกเข้าตีคอนสแตนติโนเปิลก็เปรียบเหมือนการล่วงเข้าสู่ดินแดนของพระเจ้า (คริสต์) เป็นการย่ำยีพระเกียรติของคริสตศาสนจักร หากปล่อยไว้เนิ่นนานก็จะกำแหงและเข้าถึงกรุงโรมเป็นแน่ ยิ่งมีสาส์นของความช่วยเหลือมาแบบนี้ ก็ยิ่งทำให้การตัดสินใจง่ายขึ้น และมีเหตุผลเพียงพอที่จะยกทัพไปทำสงครามกับพวกเติร์กได้เสียที

จะว่าไปการรบพุ่งเพื่อแย่งชิงดินแดนในสมัยก่อนก็นับเป็นเรื่องปกติ ไม่ว่าจะส่วนใดของโลก ผู้เข้มแข็งกว่าก็ย่อมมีสิทธิ์เหนือผู้อ่อนแอกว่าเสมอ ในยุคที่ยังไม่มีการก่อตั้ง “รัฐ” หรือ “ประเทศ” ขึ้นมาตามแบบที่เราเข้าใจในปัจจุบัน ดินแดนแว่นแคว้นแต่ละแห่งต่างเป็นอิสระ เว้นแต่จะถูกครอบครองโดยเผ่าพันธุ์ใด การที่อิสลามบุกเข้ายึดไบแซนไทน์ก็คือผู้รุกรานอย่างแน่นอน ฝั่งไบแซนไทน์หรืออาณาจักรพันธมิตรก็มีสิทธิ์ในการทำสงครามเพื่อปกป้องตนเอง มันก็คือสงครามในนิยามตามปกติ แต่เมื่อศาสนจักรเข้ามาเป็นตัวตั้งตัวตีในการจัดการ สงครามครั้งนี้จึงเปลี่ยนโฉมหน้าไป โดยหยิบเอาเรื่องความศรัทธาในศาสนามาเป็นฉากหน้า ทำให้สงครามครั้งนี้มิใช่การรบเพื่อปกป้องอาณาเขตเท่านั้น หากแต่เป็นการปกป้องศรัทธาและเกียรติภูมิของชาวคริสต์ทั้งมวล และในขณะเดียวกันก็แฝงนัยะแห่งการรุกรานเพื่อแย่งชิงอาณาเขตจากฝ่ายตรงข้าม (อิสลาม) เช่นเดียวกัน

สงครามครูเสด ตอนที่ ๑ (เมื่อมนุษย์ปฏิเสธความแตกต่าง)

(บทความชุดนี้มีการเพิ่มเติมความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนในบางประเด็น จึงโปรดพิจารณาก่อนหากท่านใดจะนำไปอ้างอิง)

เรื่องราวของสงครามครูเสด เป็นอีกหนึ่งตำนานที่เล่าต่อกันมาเป็นร้อยๆ ปี จนบางครั้งถูกดัดแปลงจนกลายเป็นนิทานก่อนนอน ถูกแต่งเติมสีสันให้น่าอัศจรรย์ มีวีรบุรุษ นักรบผู้เก่งกาจมากมายทั้งที่มีตัวตนจริงและที่ถูกอุปโลกน์ขึ้นมา สงครามครั้งนี้กินเวลาหลายร้อยปีโดยมีเรื่องของศาสนาเป็นฉากหน้าซึ่งหากจะมองกันให้ลึกลงไปแล้วมันก็แค่ข้ออ้างในการก่อสงครามเท่านั้นเอง

คำว่าครูเสด “Crusades” แผลงมาจากคำว่า “Cross” หรือไม้กางเขน สัญลักษณ์ของชาวคริสต์ ต้นเหตุของการก่อสงครามนั้นถูกเล่าขานต่างกันออกไป แต่โดยหลักใหญ่ใจความนั้นถูกอ้างว่าเพราะชาวคริสต์ต้องการแย่งชิงดินแดนศักดิ์สิทธิ์คืนจากการครอบครองของชาวอิสลาม โดยอ้างว่าถูกชาวอิสลามกระทำการย่ำยีและไม่ให้เกียรติแก่ชาวคริสต์ที่ไปแสวงบุญ ณ นครเยรูซาเล็ม นี่คือข้ออ้างที่ฝ่ายคริสต์เห็นว่าชอบธรรมแล้วในการประกาศสงคราม ทางฝ่ายอิสลามก็ใช้เหตุผลของการเป็นผู้ถูกรุกรานทำสงครามตอบโต้

หากมองย้อนกลับไปในโลกเมื่อกว่าพันปีที่แล้ว โลกที่ยังไม่มีทัศนคติเชิงบวกกับใครก็ตามที่ไม่เหมือนกับเรา ใครก็ตามที่สีผิวไม่เหมือนเรา เชื่อในศาสนาที่ไม่เหมือนเรา คิดในสิ่งที่ไม่เหมือนเรา แม้ว่าทุกวันนี้การไม่ยอมรับตัวตนของอีกฝ่ายยังคงมีอยู่บ้างแต่ก็น้อยเต็มทีและอาจไม่ได้รับการยอมรับจากสังคมโดยรวม เพราะโลกเปลี่ยนไป เราสามารถยอมรับความต่างได้ง่ายขึ้น อาจเป็นเพราะเราไม่สามารถอยู่ได้อย่างโดดเดี่ยว เราไม่อาจใช้วิธีการแย่งชิงเอาด้วยกำลังในสิ่งที่เราขาดได้ดังก่อน เรามีชีวิตอยู่ได้ด้วยระบบทุนนิยม ธุรกิจและการเมืองเข้ามามีบทบาทมากกว่าการทหาร แต่หากเรามองย้อนไปในอดีต ความแตกต่างระหว่างบุคคลนับเป็นเรื่องใหญ่ และหากเป็นความแตกต่างในระดับมหภาคด้วยแล้ว ก็ยิ่งเป็นเรื่องใหญ่มากกว่าหลายเท่า

แผ่นดินยุโรปเกือบทั้งหมดในยุคศตวรรษที่ ๑๑ ถูกครอบครองโดยศาสนาคริสต์ ความเชื่ออย่างสุดโต่งต่อพระเจ้าเป็นเรื่องปกติ ทั้งที่เบื้องหลังนั้นมีเรื่องของการเมือง อำนาจ และความมั่งคั่งแอบแฝงอยู่ การปกครองภายใต้ความเชื่อเดียว ลัทธิเดียว ดูจะเป็นการง่ายมากกว่าการปล่อยให้ประชาชนมีความคิดแบบเสรีนิยม อีกทั้งการศึกษาในยุคนั้นไม่ได้พัฒนาไปสักเท่าใด วิทยาศาสตร์กลับกลายเรื่องงมงาย เป็นเล่ห์กลของซาตาน การยอมรับในพระคริสต์คือสัจธรรมอันเที่ยงแท้ ดังนั้นการที่จะมีใครบังอาจคิดเป็นอย่างอื่น หรือไม่แสดงความเคารพในพระคริสต์ คนเหล่านั้นจึงถูกตราหน้าว่าเป็นพวกนอกศาสนา ในความคิดของชาวยุโรปขณะนั้นอาจมองว่าทั้งโลกมีเพียงศาสนาเดียวที่ควรดำรงอยู่คือศาสนาคริสต์

ในขณะที่ดินแดนที่ไม่ได้ไกลจากยุโรปนักอย่างดินแดนอาหรับกลับมีความเชื่อในอีกรูปแบบหนึ่ง ถ้าจะอนุมานจากลักษณะทางภูมิศาสตร์แล้ว อาหรับน่าจะหมายถึงดินแดนฝั่งตะวันออกของแอฟริกาเหนือ หรืออาจจะนับตั้งแต่แม่น้ำไทรกรีสและยูเฟรตีสมาทางฝั่งตะวันออกเลยก็ย่อมได้ ดินแดนที่ผู้คนแถบนี้เชื่อว่าเป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ที่พระเจ้าของพวกเขาประทานให้คือ เยรูซาเล็ม ซึ่งบังเอิญเป็นดินแดนที่ชาวคริสต์ก็เห็นว่าศักดิ์สิทธิ์เช่นกัน หากจะนับลำดับเครือญาติแล้วก็จะพบว่า ทั้งคริสต์และอิสลามต่างก็ถือกำเนิดมาจากแหล่งกำเนิดเดียวกัน และผู้คนทั้งสองเผ่าพันธุ์ต่างสืบเชื้อสายมาจากบรรพบุรุษเดียวกันด้วยซ้ำ ทั้งสองฝ่ายนับถือศาสนาที่ต่างกัน พระเจ้าคนละองค์ มีรูปแบบการปฏิบัติที่ต่างกัน ซึ่งความต่างนี้เองถูกหยิบยกมาเป็นข้ออ้างในการประหัตประหารอีกฝ่ายอย่างน่ารังเกียจที่สุด

นี่แค่จุดเริ่มต้น ไว้ต่อตอนหน้าครับ