สามก๊กพิจารณา: นายจะใหญ่ ใจต้องถึง

เกือบทุกตอนในสามก๊ก สอนเราเรื่องศิลปะการปกครอง การอยู่ร่วมกัน และการทำงานเป็นทีม ด้วยเนื้อเรื่องที่วนเวียนอยู่กับการทำสงครามซึ่งต้องใช้คนจำนวนมาก การปกครองและการทำงานจึงเป็นบทเรียนที่เราน่าจะนำมาศึกษา ทำไมนายบางคนจึงได้ลูกน้องดี ยอมตายถวายหัว ขณะที่นายบางคนต้องตายอย่างเดียวดาย

ลองหยิบยกตัวอย่างนายที่คนอ่านหลายคนตราหน้าว่าเป็นตัวร้ายอย่าง โจโฉ แม้จะถูกวางเป็นผู้ร้าย แต่ศิลปะการใช้คนของบิ๊กโจนับว่าเหนือคน ย้อนกลับไปตอนที่ยังเป็นแค่หนึ่งในทีมของบิ๊กอ้วน อ้วนเสี้ยว เมื่อครั้งระดมพลสิบแปดหัวเมืองหวังจะโค่นตั๋งโต๊ะ แต่ละหัวเมืองหวังจะกอบโกยผลงานและผลประโยชน์มากกว่าจะอุทิศตนเพื่อบ้านเมือง แน่นอนว่าโจโฉมองทะลุ

คนเก่งที่โจโฉหมายตาคือสามพี่น้อง เล่าปี กวนอู เตียวหุย ทัพพันธมิตรสิบแปดหัวเมืองตั้งยันกับทัพตั๋งโต๊ะนำโดยทหารเอก ฮัวหยง ทหารเก่ง ๆ ที่ส่งออกไปรบตายห่าเรียบ แต่ทหารโนเนมในตอนนั้นอย่าง กวนอู ออกไปเชือดฮัวหยงโดยที่สุรายังคงอุ่นอยู่ เสียหน้ากันหมดทั้งกองทัพสิทีนี้ อ้วนเสี้ยวจึงต้องชื่นชมอย่างเสียไม่ได้ แล้วเอ่ยปากจะยกเสบียงให้เป็นรางวัล

เล่าปี่รอแล้วรอเล่า ทหารในสังกัดก็อดข้าวท้องกิ่วเพราะเสบียงที่หัวหน้าสัญญาว่าจะให้ยังไม่มาเสียที เหตุเพราะ อ้วนสุด กั๊กเอาไว้ซึ่งเชื่อว่าอ้วนเสี้ยวมีหรือจะไม่รู้ กวนอู เตียวหุย เดือดจัด ยุพี่ใหญ่ให้ตีจาก “นายห่วย ๆ ไร้สัจจะ อยู่ด้วยก็ไม่เจริญ” ขณะที่กำลังตัดสินใจนั้น โจโฉก็ขนเสบียงชุดใหญ่มาส่งให้

Advertisements

สามก๊กพิจารณา: Information สำคัญเสมอ

เมื่อเกือบสามสิบปีก่อน สังคมไทยสะดุ้งตื่นกับการเป็น “สังคมแห่งข้อมูลข่าวสาร” Information คืออาวุธสำคัญที่มีพลานุภาพมากกว่าอาวุธใด ๆ จนเมื่อโลกก้าวเข้าสู่ยุคโลกาภิวัฒน์เต็มตัว Information ก็กลายเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อชีวิตของเรา มีความสำคัญขนาดชี้เป็นชี้ตายได้ ไล่ตั้งแต่ปัจเจกบุคคลไปจนถึงองค์กรขนาดใหญ่ระดับประเทศ ลำพังรู้เขารู้เราอาจไม่พอเสียแล้ว มันต้องรู้ให้มากกว่านั้น ในสามก๊กที่กำลังจะเล่าถึงนี้ก็มีให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง

ตอนที่ เล่าปี่ ได้ตัว ขงเบ้ง มาใหม่ ๆ ว่ากันว่าตัวติดกันตลอดเวลา เพราะเล่าปี่ชื่นชมในความสามารถและรอบรู้ไปหมดทุกเรื่องซึ่งแต่ไหนแต่ไรเขาไม่เคยมี ตั้งแต่ออกรบมาก็ตั้งตัวไม่เคยติด อาศัยคนโน้นทีคนนี้ที แก้ไขสถานการณ์ไปตามมีตามเกิด จนเมื่อสดับนโยบายของมังกรหลับก็ตาสว่าง น่าแปลกที่ขงเบ้งนั่ง ๆ นอน ๆ อยู่ที่บนเขาแท้ ๆ แต่กลับรู้เรื่องเหตุการณ์บ้านเมืองทะลุปรุโปร่งราวกับสมัยขะโน้นมีอินเทอร์เน็ตใช้

การมาของมังกรหลับทำให้ กวนอู และ เตียวหุย สองน้องรักถูกลดบทบาทไปนิดหน่อย สุมาเต๊กโช วิเคราะห์ว่า “สองคนนี้เป็นทหารเจนศึก ออกรบห้าวหาญไม่มีผู้ใดเทียม แต่จะคิดอ่านกลศึกเห็นจะไม่ได้” จริงแท้แน่นอน ตั้งแต่สาบานเป็นพี่น้องกันมา น้อยครั้งที่ทั้งสามจะมีไอเดียอ่านเกมออก ส่วนใหญ่อาศัยฝีมือตะลุยเอาลูกเดียว ฝ่ายที่ปรึกษาอย่าง ซุนเขียน บิต๊ก ก็ทำการใหญ่ไม่ได้

ศึกใหญ่ครั้งแรกที่ขงเบ้งได้โชว์พาวคือศึกที่เนินพกบ๋อง แฮหัวตุ้น ยกทัพมาหมายจะถล่มเล่าปี่ให้ราบ กวนอูและเตียวหุยลำพองในฝีมือกระเหี้ยนกระหือรือจะออกไปลุยท่าเดียว แถมยังแสดงอาการไม่พอใจที่ขงเบ้งไม่ยอมให้ลุย แต่กลับวางกลให้จูล่งออกไปรบแล้วแสร้งแพ้เพื่อล่อแฮหัวตุ้นเข้ามา หมากเกมนี้ขงเบ้งกะเอาชนะโดยไม่เสียไพร่พล ระหว่างที่สองขุนพลฮึ่ม ๆ จะออกรบ เขาส่งทีมงานไปสำรวจพื้นที่เพื่อเก็บข้อมูล

ไม่รู้ว่าเล่าปี่เคยทำการบ้านแบบขงเบ้งหรือไม่ ไม่รู้ว่าเขาชำนาญพื้นที่ขนาดไหน แต่คนมาใหม่อย่างขงเบ้งยอมเสียเวลาศึกษาข้อมูลก่อน ระหว่างประชุมขงเบ้งเล่าได้เป็นฉาก ๆ ถึงสภาพภูมิประเทศ และใช้เป็นกับดักเพื่อเอาชนะกองทัพแฮหัวตุ้น แต่สองขุนพลยังผยองไม่เลิก ร่ำ ๆ จะประท้วง แต่ถูกพี่ใหญ่ปรามเสียก่อน จนเมื่อกลศึกของขงเบ้งสัมฤทธิ์ผลเผาทัพข้าศึกตายหองไปเป็นหมื่นโดยแทบจะไม่ต้องเปลืองแรงนั่นแหละ ทั้งสองจึงยอมใจและหันมานับถือขงเบ้งด้วยใจจริง

หากวันนั้นไม่มีขงเบ้ง เชื่อว่าสามพี่น้องคงอาศัยลูกบ้าตะลุยสู้ตายไปแล้ว และไม่แน่ว่าสามก๊กอาจจะไม่มี จ๊กก๊ก ตั้งแต่วันนั้น เพราะเมื่อเทียบขุมกำลังแล้ว แฮหัวตุ้นเป็นต่อแบบที่ไม่มีใครกล้ารอง ขงเบ้งพิสูจน์ให้เห็นว่าข้อมูลข่าวสารสำคัญเพียงใด ออกรบโดยไร้ข้อมูลก็เหมือนออกรบมือเปล่า จะเอาอะไรไปสู้กับเขา ข้อมูลดีมีชัยไปกว่าครึ่ง แต่ต้องย้ำว่าข้อมูลที่ได้ต้องถูกต้องด้วยนะเออ

เหนืออื่นใดคือผู้บังคับบัญชา หากเล่าปี่ไม่เชื่อใจขงเบ้งจะเกิดอะไรขึ้น หากเล่าปี่ไม่ยอมรับและเชื่อมั่นในข้อมูลของขงเบ้ง ผลอาจออกมาตรงกันข้าม ก่อนทำศึกเขาเองก็ลังเลว่าแผนนี้จะได้ผลไหม แต่มีกุนซือเอาไว้ปรึกษา ถ้ามีแล้วไม่ใช้จะมีไปทำหอกอะไร

เยือนโตเกียว: สำรวจ Love Hotel แถว Ugiusudani

ไปสำรวจ Love Hotel กัน (เฉพาะข้างนอกนะครับ ข้างในไม่ได้เข้าไป…จริง ๆ น้า)
.
มันเริ่มตรงที่พยายามหาที่พักใกล้สถานีรถไฟ ใช้ Google Map ไปสะดุดที่ Ugiusudani Station ใกล้กับ Ueno เพราะไม่อยากเจอคนเยอะ ที่นี่จึงเข้าตา เป็นสถานีเล็กๆ ทางผ่านชุมทางรถไฟหลายสาย ดูคร่าวๆ เห็นว่าแถบนี้ Hotel เพียบเลย แต่พอส่องผ่าน Street View แล้วจึงร้องอ๋อ นี่มันแหล่ง Love Hotel นี่หว่า
.
เรียกแบบบ้านเราก็คือโรงแรมม่านรูดนั่นล่ะ แต่คุณภาพล้นแก้วกว่าเยอะ สภาพมันคือโรงแรมสะอาดเอี่ยม สิ่งอำนวยความสะดวกครบเหมือนโรงแรมปกติ แต่พิเศษตรงที่จุดประสงค์ในการใช้บริการ ถ้าเป็นบ้านเราเข้าไปแล้วอาจอารมณ์หด แต่ที่นั่นบรรยากาศชวนให้อารมณ์กระเจิง (ศึกษามาครับ ไม่ได้ไปใช้บริการจริงๆ นะ) คนญี่ปุ่นเข้าใช้บริการกันเป็นเรื่องปกติ ถ้าเมาๆ จนตกรถไฟก็เข้ามานอนค้างได้ หนุ่มสาวเข้ามาใช้บริการกันออกถม ไม่มีเช็คประวัติด้วย บางแห่งหรือเกือบทุกแห่งก็แทบจะไม่เห็นหน้าค่าตาพนักงาน คือเซฟความเป็นส่วนตัวกันสุดๆ

เยือนโตเกียว: Jimbocho Book Town…อ่านไม่ออกก็อิ่มเอม

ย่าน Jimbocho หรือ Book Town ในโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น นี่คือแหล่งหนังสือมือสองที่ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่น วางแผนไว้มาต้องมาเยือนให้ได้ ถึงจะมีเวลาอยู่ได้ไม่นาน แต่ก็สนุกสนานไปกับหนังสือทั้งเก่าและใหม่มากมาย ต่อให้อ่านไม่ออก ได้ดู ได้สัมผัส ก็อิ่มเอม

ห่างจากแหล่งบันเทิง Akihabara เพียง ๒-๓ สถานี จากโลกแห่งแสงสีละลานตามาสู่ความเข่งขรึมของกองหนังสือเก่าท่วมหัว ย่านนี้เป็นแหล่งรวมของปัญญาชนในอดีต ปัจจุบันก็ยังเป็น เพราะมีสถาบันการศึกษารายล้อมหลายแห่ง อย่างเช่น Tokyo Medical and Dental University Kyōritsu Women’s University Juntendo University สมัยขะโน้นพวกบัณฑิตชอบมารวมตัวกันถกปัญหาบ้านเมือง จนทางการต้องคอยส่งคนมาสอดส่องเฝ้าตามเป็นระยะ เคยถูกพระเพลิงเผาราบมาครั้งหนึ่ง แต่ก็ฟื้นตัวขึ้นมาใหม่จนได้ ค.ศ. ๑๙๑๓ สำนักพิมพ์เล็กๆ แห่งหนึ่งกำเนิดขึ้นชื่อว่า Iwanami Shoten ปัจจุบันกลายเป็นสำนักพิมพ์ที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศ ทุกวันนี้ผ่าน Jimbocho ยังคงเป็นแหล่งพบปะของเหล่าหนอนหนังสือทุกรุ่น และยังมีอาคารสำนักงานขนาดใหญ่มากมาย บรรยากาศจึงไม่เงียบเหงา แถวยังมีร้านอาหารอร่อยๆ เพียบด้วย

เล่าความหลัง: แพร่พิทยา เหลือเพียงความทรงจำ (๒๕๖๑)

ข่าวแว่วมาหนาหูว่าขึ้นศักราชใหม่ ๒๕๖๒ จะไม่มีร้านหนังสือแพร่พิทยาที่วังบูรพาอีกแล้ว เป็นไปตามวัฏจักรครับ ไม่ได้ตีโพยตีพายอันใด แค่เสียดายนิดหน่อย แต่สำหรับเจ้าของกิจการ การเลือกปิดตัวเองน่าจะเจ็บตัวน้อยกว่าทนทู่ซี้เปิดให้ขาดทุนรายวัน

พลิกดูตามโลกโซเชียลมีเสียบ่นเสียดายกันใหญ่ ผมว่าเกินครึ่งนะ ถ้าไล่ถามว่าคุณไปร้านหนังสือพวกนี้ครั้งสุดท้ายเมื่อไหร่ เผลอๆ อาจจะหลายปี อะไรที่อยู่มานานหลายคนมักคิดว่าเป็นของตาย พอไม่มีแล้วจึงจะมาเริ่มคิดถึงและโหยหายว่าทำไมไม่รักษา พุทโธ่ เขาต้องกินต้องใช้ คุณเองอุดหนุนเขาบ่อยแค่ไหนเชียว ดูอย่างเขาดินนั่นประไร พอจะปิดตัวล่ะแห่กันไปยกใหญ่ ถวิลหาอดีตกันให้อึงมี่

(ภาพจากเฟสบุ๊ก)

ผมเองก็ใช่ว่าจะไปบ่อย แต่ก็แวะไปทุกครั้งที่มีโอกาสผ่านไปย่านนั้น วังบูรพานี่แต่ก่อนเป็นแหล่งรวมร้านหนังสือ จำได้ว่าตอนทำงานใหม่ๆ กำเงินเดือนก้อนแรกมาซื้อหนังสือที่นี่ หมดไปเกือบพัน ได้หนังสือกลับบ้านตั้งใหญ่ นั่นคือเมื่อกว่ายี่สิบแล้วนะครับ เดี๋ยวนี้หนึ่งพันบาทคงซื้อได้ไม่กี่เล่ม เพราะหนังสือยุคดิจิทัลนี่แพงเอาเรื่อง

ร้านแพร่พิทยา ผมคุ้นเคยมาตั้งแต่สมัยเรียนมัธยม เพราะอยู่ใกล้โรงเรียน หนังสืออ่านเรียนหรืออ่านเล่นก็มาซื้อที่นี่ สมัยขะโน้นมาเดินดูกับอ่านฟรีบ่อย ไม่ได้มีเงินถุงพอให้ซื้อได้ตามใจนึก เป็นร้านติดแอร์เย็นฉ่ำและดูเจริญตามากในสมัยนั้น ร้านอื่นๆ จะดูอึมครึมและเคร่งเครียด อย่างเช่น รวมสาส์น โอเดียน สโตร์ คลังวิทยา เดี๋ยวนี้ไม่รู้ยังอยู่ครบกันไหม

บูรพาสาส์น ถนนเจริญกรุง ตอนนี้ไม่มีแล้ว

อีกร้านหนึ่งซึ่งอำลาก่อนล่วงหน้านานแล้วคือ บูรพาสาส์น บนถนนเจริญกรุง ถูกรื้อไปหลังจากหลวงท่านสร้างสถานีรถไฟฟ้าสามยอด

นานวันไปร้านหนังสือเก่าๆ ก็คงทยอยปิดตัวไปตามยุคสมัย ร้านไหนที่ไหวตัวทันก็อยู่รอดได้ ไม่เช่นนั้นก็ต้องปรับตัวกันครั้งใหญ่ ต่อไปร้านหนังสือคงมีเหลือน้อยลงๆ แม้จะชวนใจหายแต่ก็ต้องยอมรับความเป็นจริง

อาร์กอส สุนัขผู้รอนายจนตัวตาย

เรื่องราวความซื่อสัตย์และรักเจ้าของของคุณสุนัขหมามีให้พบเห็นอยู่บ่อยครั้ง ความรักของพวกมันช่างไร้ข้อแม้ใดๆ คือรักแบบสุดใจ เรื่องของสุนัขที่รักเจ้านายจนตัวตายที่ดังมากๆ คงจะเป็น ฮาจิโก ที่เฝ้ารอการกลับมาของนายโดยที่ไม่รู้ว่าเจ้านายได้เสียชีวิตไปแล้ว ฮาจิโก รอนายอยู่หน้าสถานีรถไฟนานถึง ๙ ปี จนมันเสียชีวิต คนญี่ปุ่นเขาถึงกับสร้างรูปปั้นไว้ที่หน้าสถานีรถไฟชิบูย่าเพื่อเป็นอนุสรณ์

มีอีกตำนานหนึ่งที่เล่าเรื่องของสุนัขที่เฝ้ารอยนายจนวาระสุดท้าย เป็นเรื่องราวเล็กๆ ในตำนานใหญ่ๆ ของอภิมหาสงครามกรุงทรอย (Trojan War) ในมหากาพย์อีเลียด (Iliad) ในอีเลียดมีเรื่องราวยิบย่อยมากมายเล่ากันได้เป็นวันๆ เรื่องของสุนัขผู้ซื่อสัตย์ที่จะเล่าถึงนี้อยู่ในช่วงท้ายหรือภายหลังสงครามจบสิ้นลง (เป็นตอนต่อของอีเลียด มีชื่อเรียกต่างหากว่า โอดิสซีย์ (Odyssey))

ใครที่พอจะคุ้นเคยเรื่องสงครามกรุงทรอย (หรือดูจากหนัง) ก็คงรู้จักกลศึกม้าไม้ อันเป็นยุทธการที่ทำให้ทรอยพ่ายแพ้ กลศึกนี้คิดขึ้นโดย ยูลิซิส (หรือ โอดิซูส) ผลพวงของกลศึกครั้งนี้ทำให้เกิดเรื่องชวนสังเวชมากมาย เป็นเหตุให้ยูลิซิสต้องพเนจรร่อนเร่อีกถึงสิบปีเพื่อชดใช้กรรมกว่าจะได้กลับบ้าน พอกลับมาก็เจอเรื่องปวดกะโหลก เพราะการที่เขาหายสาบสูญไปกว่ายี่สิบปี (สิบปีในสงครามบวกกับต้องพนเจรอีกสิบปี) ใครๆ ต่างก็นึกว่าเขาตายแน่นอน บรรดาคนถ่อยจำนวนไม่น้อยก็เข้ามายึดครองบ้านของเขาดื้อๆ โดยหวังจะได้ครอง นางเพเนโลเป ภริยาหม้ายรวมถึงสมบัติทั้งหมด

พอได้ข่าว ยูลิซิสก็วางแผนจะเชือดคนถ่อยเหล่านี้ให้หมด เลยปลอมตัวแสร้งเป็นชายชราขอทาน ซึ่งคงปลอมได้เนียนมากจนไม่มีใครจับได้ กระทั่งทาสเก่าเต่าเลี้ยงมาเจอเข้าก็ยังจำนายเก่าไม่ได้ พาไปเลี้ยงดูเพราะคิดว่าเป็นคนจรจริงๆ

นโยบายเล็กสู้ใหญ่ใน สามก๊ก และ Game of Thrones

สามก๊ก กับ Game of Thrones มีความคล้ายคลึงกันหลายส่วน คือว่าด้วยการชิงอำนาจระหว่างก๊ก นโยบายหลักในสามก๊กที่จ๊กก๊กและง่อก๊กเห็นตรงกัน (แต่ไม่ทุกคน) คือสองเล็กต้านหนึ่งใหญ่ (วุยก๊ก) แม้ว่าจะต้องระแวงหลังกันอยู่ตลอดเวลาก็ตาม ขณะที่ก๊กใหญ่ก็ต้องหาทางทำให้สองก๊กเล็กแตกคอกันให้ได้ อาจด้วยการยื่นข้อเสนอให้ก๊กใดก๊กหนึ่งเข้ามาเป็นพันธมิตร ใน GOT ทฤษฎีนี้ก็ยังคงมีแต่ค่อนข้างน้อยมาก อาจเพราะจำนวนก๊กที่มีมากว่าถึง ๗ ก๊ก หลายครั้งที่ดันกัดกันเอง หรือไม่ก็ห่วงแต่ผลประโยชน์ จนตกเป็นเหยื่อของก๊กใหญ่ (Lannister)